41879 kez okundu
11 kasım 2017 cumartesi
Son ayların en popüler konuları arasına giren kriptoparaların ağababası Bitcoin'i sizler için inceledik ve bu yazıyı hazırladık.
Önce en çok merak edilen soruyla başlayalım.
Bitcoin Nedir?
Bitcoin, yaklaşık 10 yıl kadar önce Satoshi Nakamato (gerçekte böyle bir kişi yok ama Japonya'lı bir grup yazılımcının takma ismi olduğu tahmin ediliyor) tarafından ortaya çıkarılan; ancak o günlerde değeri pek anlaşılmayan ve şu an hemen hemen tüm dünyadan kabul gören bir sanal para birimidir. Tıpkı TL, Dolar, Euro gibi bitcoin ile alışveriş yapabilir (nasıl olduğunu anlatacağız) veya Dünya'nın herhangi bir yerinde istediğiniz birisine (tıpkı havale/EFT gibi) bitcoin gönderebilirsiniz.
Sistem Nasıl İşliyor?
Klasik finansal dünyada paraları ülkelerin merkez bankaları basmaktadır. Daha sonra bunların transferini ve yönetimini ise bildiğimiz bankalar yürütmektedir. Bitcoin dünyası ise bu iki büyük unsura (merkez bankaları ve bankalara) karşı çıkan, kısmen anti-kapitalist duyguları daha yoğun bir yazılımcı güruhunun çabası ile ortaya çıkmış ve sonra da büyük kitlelerce kabul görmüştür.
Bitcoin dünyasında merkezi bir otorite yoktur. Internete bağlı bir bilgisayarı olan herkes bitcoin üretebilir, cüzdanında tutabilir ve Ingilizce "ledger" denilen, bitcoin alış-verişinin (transferlerinin) tutulduğu dijital hesap defterinin bir kısmını kendisinde saklayabilir. İşin en güzel yanı bu ledger'ın binlerce kopyası binlerce insanın bilgisayarında şifrelenmiş şekilde durduğu için, hem güvenlidir hem de hiç bir kimseye kuruma bağımlı değildir. Peki biri kendi bilgisayarındaki kayıtları değiştirise ne olur? Hiç bir şey olmaz, çünkü tüm kayıtlar yüzlerce bilgisayar tarafından kontrol edildiği için sahtecilik yapan anında tespit edilir ve yanlış kayıtlar düzeltilir.
Bitcoin ve blockchain dünyasının teknik tarafını merak ediyorsanız, internette pek çok kaynak bulabilirsiniz, ama biz sıradan bir vatandaş olarak bitcoin dünyasına girmek istiyorsanız nereden başlamanız gerektiği kısmına geçelim.
Bitcoin'im olsun istiyorum nereden başlayacağım?
Bitcoin'e iki şekilde sahip olabilirsiniz. Birincisi madencilik yaparak (yani kendiniz üreterek), ikincisi de tıpkı döviz büfesinden dolar/Euro alır gibi online bitcoin borsalarından (siz onu online döviz büfesi olarak yorumlayın) parayla satın alarak. Madencilik kısmı biraz daha karışık olduğu için onu sona bırakıyoruz. Önce en kolay yoldan bitcoin nasıl alabileceğinizi anlatalım.
Bitcoin satan yüzlerce internet sitesi var, ancak hemen hemen her ülke sadece kendi vatandaşlarının almasına izin veriyor (siteye üye olurken kimlik fotokopisi ve benzer evraklar istiyor). O yüzden Google'da bitcoin al dediğinizde çıkan https://www.bitcoin.com/buy-bitcoin gibi referans sitelerinde yer alan bitcoin satış sitelerinin çoğundan bitcoin alamazsınız (ya da bazılarından kredi kartı ile çok pahalıya alırsınız). Türkiye'de bitcoin alabileceğiniz iki popüler site Paribu.com ve BTCTurk.com siteleridir. Bu sitelere üye olduktan sonra banka havalesi veya Papara gibi online araçlarla Türk Lirası yatırıp bitcoin alışverişinize başlayabilirsiniz. Bu alışverişlerde işlem hacmine bağlı olarak yaklaşık %0.4 (binde dört) komisyonlar ödenmektedir.
Misal 1000TL yatırdığınızda, 996 TL'lik bitcoin alırsınız. Ayrıca bu siteler güvenlik için sizden elinize bir A4 kağıt alıp, imzalı şekilde "Bitcoin almak istiyorum" yazmanızı ve bu şekilde bir fotoyu sisteme yüklemenizi isteyebilirler, şaşırmayın :) .
Bitcoin Cüzdanları
Tıpkı gerçek parayı cebinizdeki cüzdanda sakladığınız gibi, bitcoinlerin de bir cüzdanda durması gerekir. Cüzdanlar da iki türde olur: online cüzdanlar ve lokal (bilgisayarınızın harddiskinde veya cep telefonunuzda duran) cüzdanlar. BTCTurk ve Paribu gibi sitelere üye olduğunuzda otomatik olarak size bir online cüzdan açılır (tamamen ücretsiz). Satın aldığınız bitcoinler bu cüzdanlarda durur. Tabi şifremi kaptırırım veya bu site batarsa bitcoinlerim gider gibi bir korkunuz varsa lokal cüzdanları da kullanabilirsiniz. Bunun için pek çok lokal cüzdan çözümünden birini kullanabilirsiniz (https://bitcoin.org/tr/cuzdaninizi-secin).
Bitcoin Transferi
Diyelim elinizde bitcoin var ve bunu dünyanın herhangi bir yerindeki birisine yollamak istiyorsunuz. Bu oldukça basit bir işlemdir.
Göndereceğiniz kişi size bitcoin cüzdanı bilgisini iletir (benim cüzdan numaram şunun gibi bir şey (bir iki rakamını değiştirdim): 36NXZWGBkxwVqvrDekQZT5WpQ1oqYyzjZZ). Siz de kendi cüzdanınızdan (lokal ise bilgisayarınızdan, online ise BTCTurk veya Paribu'daki cüzdanınızdan) Bitcoin gönderme seçeneğini kullanarak ilgili kişinin adresini girersiniz, tutarı (bitcoin cinsinden) yazarsınız ve gönderirsiniz.
Bitcoin transferinde ücretler sabittir (Kasım 2017'de yaklaşık 5 dolar civarı). Yani 6 dolarlık bitcoin yollasanız da 5 dolar komisyon ödersiniz (e geriye ne kaldı ki :) ), 100,000 dolarlık işlemde de 5 dolar ödersiniz. O yüzden özellikle küçük transferlerde bitcoin ödemesi pek mantıklı değil (hele yurtiçinde). Bir de en başta dediğimiz gibi merkezi bir sistem olmadığı için bu transfer işleminin bitcoin ağındaki diğer üyeler tarafından onaylanmasını beklemeniz gerekir. Özetle siz gönder tuşuna bastığınız anda, sizin bu transfer talebiniz tüm bitcoin sistemindeki kişilere (madencilere) duyurulur. Bunlar işlemi kendi bilgisayarlarında onaylar, şifreler, "ledger"a kaydeder ve internete tekrar (tamam bu işlemi onayladık) diye duyururlar. Belirli sayıda onay çıktığı anda (en az 12 ve minimum 30 dakika sürer) transfer sonlanır. Dolayısıyla çok acil ve çok hızlı bir transfer yapmanız gerekiyorsa (yağmurda bankamatik önünde bekleyen arkadaşınıza mesela) bitcoin ideal bir çözüm değildir. Bankadaki havale anında çalışır. Ama mesela yurtdışına para transferi ile kıyaslandığında hem çok daha ucuz hem de hızlıdır. Ülke içinde EFT ile de kıyaslanabilir. EFT saatini kaçırdıysanız bitcoin derdinize derman olabilir.
Bitcoin Madenciliği
Bitcoin edinmenin ikinci yolu Bitcoin madenciliğidir. Bu aslında kendi bilgisayar işlemci gücünüz ve de internet bağlantınız ile tüm dünyadaki bitcoin transfer kayıtlarının saklanması ve onaylanmasına destek olmanız demektir. Yani aslında sizin de küçük bir banka şubeciği gibi davranmanıza bitcoin madenciliği deniyor. Bitcoin kayıtlarını şifreleme, onaylama ve saklama karşılığı size hediye olarak bitcoin verilir. Buna niye madencilik demişler o biraz teknik bir konu (blockchain teknolojisini okumanızı öneririz) olsa da aslında sisteme katkı sağlamak = madencilik olarak yorumlayabilirsiniz.
Bitcoin madenciliğine başlamak için tamamı açık olan ve internetten rahatça indirebileceğiniz kaynak kodlarını bilgisayarınıza indirip, gerekli kurulumları yapıp (bilgisayar mühendisi değilseniz sizi zorlayabilir) sisteme dahil olabilirsiniz. Sizin bilgisayarınızda yürütülen işlemlere orantılı şekilde ödül olarak size bitcoin hediye edilir. Ancak şöyle bir durum var, işlem başına ödül olarak verilen bitcoin miktarı sürekli düşmektedir (Satoshi ağabey sistemi böyle yazmış), dolayısla artık klasik bir laptop ile madencilik yapmak karlı bir iş değildir. Çünkü bu şifreleme ve kayıt işlemleri bilgisayarınızın işlemcisini çok yorar (cayır cayır ısınır bilgisayar) ve epey elektrik harcarsınız. Mesela şu an 1TL bitcoin üretmek için neredeyse 10TL'lik elektrik harcamanız gerekiyor. Üniversitenin laboratuarında beleş elektrik var, ben 1TL kazanmaya razıyım diyorsanız bunu deneyebilirsiniz ama bütünsel baktığınızda bu yanlış bir davranıştır, tavsiye etmeyiz.
Kendi bilgisayarımızda bitcoin madenciliği mantıksız dedik, başka alternatif var mı? Cevap evet. Bitcoin madenciliği için özel üretilmiş cihazlar var (ASIC isiminde). Sizin laptopunuzun işlemcisi 3GHz ve bir laptop 2000-3000TL. Ama 1.1THz (laptopunuzdan 500 kat güçlü) işlemci gücüne sahip bir ASIC cihazını 500TL'ye satın alabilirsiniz. Bitcoin madenciliğini bu tip cihazlarla yaparsanız o zaman elektrik maliyetini aşıp kar edebilirsiniz. Tabi bu cihazları kurmak, soğutmak..vs zahmetli işlerdir, bunlarla uğraşamam ben diyorsanız 3.alternatif sanal bitcoin sunucusu satın almaktır. Dünya'da elektriğin ucuz olduğu ülkelerde (Çin, Estonya, İzlanda..vs) yer alan büyük bitcoin üretim merkezlerinden sanal sunucu almak mümkündür. Mesela Hong Kong merkezli Genesis Mining bunlardan bir tanesidir. Örnek vermek gerekirse Genesis Mining'den 5THz'lik (yaklaşık 1250 laptopa eşdeğer) sunucu satın almanın ücreti şu an 845$ (~3300 TL). Bu 5THz'lik sunucu ile şu anki bitcoin fiyatları ile (1 bitcoin=27,000TL) günde 20-25TL (elektrik masrafları düşülünce) değerinde bitcoin üretiliyor. Üretim hızının yavaş yavaş azaldığını söylemiştik, buna rağmen yukarıdaki hesaba göre 4-5 aylık sürede yatırımınızı çıkartıyorsunuz ve sonrası tamamen cebinize kalıyor. Bitcoin fiyatları düşerse bu süre uzayabilir hatta zarar bile edebilirsiniz, ama artarsa daha da kısa sürede kara geçebilirsiniz. Benzer şekilde sunucu kiralaması yapan diğer bir firmalar ise Hashflare.com ve Sun-mining.com . Bu sitelerden Genesis en çok talep göreni ve genelde sunucu kiralama paketleri yok satıyor. Diğer sitelerde de yükselen fiyatlarla birlikte bir talep patlaması söz konusu.
Diğer Kripto Para Birimleri
Bitcoin dünyanın en yaygın ve en çok kullanılan kripto para birimi. Ama şu an dünyada 6000'den fazla kripto para bulunuyor. Bitcoin'in ardından gelen Etherium, Litecoin, Zcash, Ripple gibi sanal paralar da çok popüler. Her birinin bitcoin'den farklı özellikleri var, kiminin işlem süresi daha hızlı ve ücreti düşük, kimi farklı tip alışverişlere imkan veriyor. İlginizi çekiyorsa her birini incelemenizi öneririz. Diğer kripto paralardan Etherium'u Türkiye'den alabilirsiniz ama daha farklı olanları almak için Bitfinex gibi global borsaları kullanmanız gerekiyor.